Interview sprekers Duikvaker 2025
10 redenen om in de Noordzee te duiken

Tekst: René Lipmann Foto’s: Joost Van Uffelen
De Wilde Noordzee, de documentaire over de boven- en onderwaterwereld van de Noordzee, heeft inmiddels ruim 140.000 bezoekers getrokken naar de bioscopen. Een schitterende mijlpaal en prachtige promotie van ons grootste natuurgebied. De Wilde Noordzee is ook verschenen in boekvorm. Het boek beschrijft een avontuur dat de lezer meeneemt naar natuur die zich niet laat temmen. Wij spraken met de onderwaterfotograaf Joost van Uffelen.
Je hebt de afgelopen jaren veel duiken in de Noordzee gemaakt voor de film en het
schitterende boek De Wilde Noordzee. Wat heeft je tijdens deze reis positief verrast?
De diversiteit en de werking van het hele Noordzee ecosysteem verbaasde mij het meeste. Ik heb voorheen al veel duiken op de Noordzee en in de Oosterschelde gemaakt, maar dat gaf echter maar een beperkt beeld van de Noordzee. Gedurende dit project hebben we op veel locaties gedoken. Van de fjorden in Noorwegen, de kelpwouden in Engeland, het zeegras in Shetland, tot de rotskusten en de open zee van Schotland. Die locaties brachten heel andere leefomgevingen en diersoorten met zich mee. Als al die puzzelstukjes voor je lens krijgt, begin je het steeds beter te begrijpen.

Wat heb je persoonlijk van het project De Wilde Noordzee geleerd?
Gedurende COVID heb ik besloten me meer te richten op onze lokale wateren om twee redenen. Reizen was uiteraard lastig, maar lokaal duiken heeft het voordeel dat je er regelmatig naar terug kunt keren. Dat levert meer kennis van de dieren, hun gedrag en daarmee betere beelden op. Daarnaast vind ik dat onze wateren veelal onderbelicht zijn. Zeker bij het grotere publiek. Met alle veranderingen die er gaande zijn, denk aan de opwarming van de zee, de energietransitie, was het tijd om de Noordzee goed op de kaart te zetten. De ontdekkingsreis van Peter van Rodijnen die we in de film zien is een bijzondere reis geweest. Voor het hele filmteam en zeker ook voor mij.
Heb je de Noordzee een gezicht gegeven?
Het doel van het project was om verwondering te creëren bij het publiek. Aangezien we ongelooflijk veel positieve reacties krijgen van kijkers en lezers, lijkt het er op dat we daar zeker in geslaagd zijn! Ik krijg foto’s toegezonden van kinderen die het boek bekijken en families die samen naar de film gaan. Mensen laten ons weten wat hun favoriete zeedieren en scenes uit de film zijn. Er wordt heel erg enthousiast op gereageerd.

Wat hoop je dat het boek bereikt?
Onbekend, maakt onbemind. Ook het boek heeft daarom als doel om te verwonderen, maar dan in een fysieke vorm. Een tastbare aanvulling of herinnering aan de film dat mensen voor zichzelf aanschaffen als koffietafelboek. Ook zien we veel mensen het boek als cadeau voor anderen kopen. Details in de foto’s en de beschrijvingen in het boek zijn voor diegenen die de film gezien hebben een verdieping. Ook voor mensen die het boek nog niet gezien hebben kan dit boek een eye-opener zijn en hopelijk een motivatie om de film te gaan kijken! Het belangrijkste voor mij is dat we met dit project óók mensen bereiken die tot nu toe totaal niets hadden met de onderwaterwereld of de Noordzee.
Op de Noordzee kom je vast andere uitdagingen tegen dan in de Vinkeveense Plassen?
Duiken op de Noordzee is een stuk complexer dan een duik in zoet water of in Zeeland. We hebben vaak te maken met slecht zicht, veel stroming en grotere diepte. Ook is de Noordzee een zee die sterk beïnvloed wordt door wind en getijden, waardoor de zee snel onrustig en onstuimig wordt. Veel van onze duiken gaan daarom niet door, omdat de zee duiken simpelweg niet toe laat. Ook moeten we logistiek veel optuigen om de duiken veilig uit te voeren, zeker als we ver uit de kust werken. Om de veiligheid zo hoog mogelijk te houden, is voorbereiding en teamwork essentieel. Daarnaast is het weten waar zich welke dieren ophouden cruciaal. Opgebouwde kennis, maar ook de juiste (lokale) contacten zijn belangrijk geweest om onze kans van slagen te vergroten.

Oog in oog met een reuzenhaai… Hoe leg je de actie vast? Hup, het water in en klik klak?
De reuzenhaai is één van mijn favoriete Noordzee dieren! Ik heb jaren geprobeerd om deze gigant voor de lens te krijgen. Van Ierland, Engeland tot de westkust van Schotland. Dat het uiteindelijk in de Noordzee mocht slagen was echt een droom die uitkwam. Het is niet te beschrijven wat er na al die pogingen door je heen gaat als er meerdere reuzenhaaien met hun enorme opengesperde bekken op je af komen zwemmen. Ik was in extase! Het fotograferen van de haaien was technisch gezien niet complex aangezien ik natuurlijk licht gebruikte. Uiteraard was het idee om het foerageren van de haaien vast te leggen, maar ik wilde ook graag gebruikmaken van mijn freedive vaardigheden. Je bent daardoor meer flexibel in de hoeken die je kan maken in je compositie. Het was echt tof om onder de haaien door te duiken om hun silhouetten vast te leggen. Er zwom ook nog een school makreel onder die óók op het plankton aan het jagen was! Verder was ik vooral op zoek naar de juiste lichtval op de haaien en het juiste moment van afdrukken tussen de wolken plankton door.
Heb je een voorkeur voor grote dieren?
Ik heb een zwak voor het grotere leven in de zee, dat is zeker waar. Deze dieren zijn vaak goede ambassadeurs, omdat ze hoog in de voedselketen staan en een imponerend voorkomen hebben. De reuzenhaai heeft ook in dit project weer de show gestolen, en terecht! Dat betekent niet dat ik niet van macrofotografie houd. Het kleine leven heeft in de film en dit boek ook duidelijk de aandacht gekregen. Van zeepaardjes en plankton tot eitjes van vissen. Voor mij was het fotograferen van de ontwikkeling van de eitjes van snotolven een mooie gelegenheid om mijn macrofotografie vaardigheden af te stoffen. De details in de eitjes, zoals de kleine oogjes van de snotolfjes maakten het een feest om dat te mogen vastleggen!

Hoe staat naar jouw idee de Noordzee er voor?
We wilden met dit project geen klaagzang maken over hoe de Noordzee er voor staat. Wel is duidelijk dat de Noordzee zwaar onder druk staat. Door de diersoorten en wat er op de Noordzee gebeurt in beeld te brengen hopen we een steentje bij te dragen aan de bewustwording bij het grote publiek. Als ik boeken lees over hoe de Noordzee door de afgelopen honderden jaren heen achteruit gegaan is, maak ik me wel zorgen. Het is voor mij duidelijk dat wij ons heel moeilijk kunnen voorstellen hoe rijk aan leven deze zee is geweest. Van de grote scholen haring tot rijke schelpdierbedden en uitgestrekte zeegrasvelden. Er zwommen gigantische steuren en enorme scholen kabeljauw op de Doggersbank! Groepen tuimelaars volgden de grote scholen haring tot in de toen nog open Zuiderzee. Lang vervlogen tijden, maar hopelijk kunnen we met herstelprojecten de natuur een kans geven zich te herstellen. Er zijn voorbeelden genoeg die aangeven dat dit echt een kans van slagen heeft!
Er zwemmen tal van iconische soorten in de Noordzee, welk dier springt er voor jou uit?
Grijze zeehonden zijn echt een van mijn favoriete zeedieren. Het zijn super nieuwsgierige zoogdieren die voor veel mensen ook een publieksfavoriet zijn. Jonge grijze zeehonden hebben een speciaal plekje in mijn hart. Meermaals hebben jaarlingen mijn camera onderzocht met hun gevoelige snorharen. Wie de film gezien heeft, weet dat jonge grijze zeehonden pups zeker in stormachtig weer in de problemen komen. Een emotionele scene van een icoon van de Noordzee!

Probeer je met je onderwaterfoto’s een boodschap over te brengen??
Zeker! Ik hoop dat mijn beelden bijdragen aan de waardering voor het onderwaterleven. Die waardering kan onze Noordzee goed gebruiken! Daarnaast vind ik het belangrijk dat wij laten zien wat er onderwater gebeurt. Verschuiving van diersoorten door de opwarming van de zeeën, de gevolgen van overbevissing, de introductie van windmolenparken, etc. Uiteindelijk dragen de beelden hopelijk bij aan bewustwording.
Je bent een fanatieke freediver. Minder gedoe?
Freediven is een heel mooie manier om de onderwaterwereld te verkennen. Ik ben geen competitieve freediver die langs een lijn diepte records wil vestigen. Voor mij is het echt een vaardigheid die me in staat stelt om op een bewegelijke manier beelden te schieten van groot wild of een onderwaterlandschap. Het is uiteraard minder gedoe dan technisch duiken, wat ik op wrakken in de Noordzee of andere diepere duiken doe. Freediven of snorkelen voor gevorderden zoals ik het ook wel eens noem, voelt heel natuurlijk en maakt ook minder geluid wat voor sommige onderwerpen een voordeel met zich meebrengt. Sommige dieren zijn namelijk bang voor bellen. Ook ben ik een stuk sneller onder water met alleen masker, snorkel en vinnen!

Wat heb je eigenlijk met visnetten?
Ik werk al jaren als fotograaf samen met Stichting Duik de Noordzee Schoon. Zij hebben zich tot doel gesteld om de Noordzee een stukje schoner achter te laten door visnetten, lood en lijnen te verwijderen van de wrakken. Als fotograaf leg ik het belangrijke werk vast wat de duikers doen om te voorkomen dat dieren in de netten verstrikt raken.
In de Duikvaker editie van RENÉ-Magazine staat een artikel van jouw hand, 10 redenen om in de Noordzee te duiken. Welke reden springt er voor jou persoonlijk uit?
Voor mij is de allerbelangrijkste reden dat er nog zoveel te ontdekken is. De Noordzee staat in verbinding met de Atlantische Oceaan. Iedere Noordzeeduik is daarom een avontuur op zich. Recentelijk hebben we wederom een nieuwe soort voor de Nederlandse Noordzee ontdekt. Je weet nooit wat je tegenkomt!
Ben je nu wel even klaar met de Noordzee?
We gaan de komende jaren uiteraard door met expedities op de Noordzee. Er is nog veel te ontdekken, op te ruimen en vast te leggen! Verder hebben we tijdens het Wilde Noordzee project contacten opgedaan waar we naar mijn verwachting op voort kunnen borduren. Er zijn nog genoeg onderwerpen op mijn wensenlijstje die ik nog niet voor de lens heb gehad!

Team de Wilde Noordzee
Deel dit bericht: